Konosé bo Isla 12: Netto Bar

(Photos by Mike Jacobs)

Netto Bar is de bekendste bar van Otrobanda. Hij is vooral beroemd om zijn ròm bèrdè (groene rum). Zelfs Prins Willem Alexander heeft een borreltje gedronken in de Netto Bar.

Vraag: Hoe lang bestaat de Netto Bar al?

Sluitingsdatum: zondag 14 november 2004

Prijs: de eerste goede inzending ontvangt een cadeaubon van de Amstel Brouwerij.

Sponsor: Amstel Brouwerij (Martin den Dulk)

Konosé bo Isla 11: antwoord

Het fragment komt uit het boek Geniale Anarchie van de beroemde Antilliaanse schrijver Boeli van Leeuwen. Titel van het verhaal is “The rest is silence”.

Er zijn drie inzendingen:

Han van Dissel (uit Rotterdam)
Madelyn Fransisco (uit Curaçao)
Louella Blijden (uit Curaçao)

Allemaal bedankt!

Door het tijdverschil tussen Curaçao en Nederland zijn er twee winnaars: Han van Dissel en Madelyn Fransisco. Masha pabien.

Een blik op Curaçao: de Joodse gemeenschap (vervolg)

Eerder verschenen:

1. Het ontstaan van Curaçao (4 juli 2004)
2. De naam “Curaçao” (12 juli 2004)
3. Papiamentu (30 juli 2004)
4. De Katholieken (9 augustus 2004)
5. De Protestanten (7 oktober 2004)
6. De Joodse gemeenschap (23 oktober 2004)

De Synagogen in Punda en Otrobanda
Spoedig nadat zij zich in Punda gevestigd hadden, begonnen de Joden hier een synagoge te bouwen. In totaal werden er vier synagogen gebouwd in Punda, de eerste en ook de kleinste reeds in 1674. In 1690 werd deze vervangen en in 1703 werd een grotere synagoge gebouwd op precies dezelfde plek als de huidige synagoge; de Joden noemden deze “Snoa”.

Rond 1732 werd deze synagoge te klein voor de groeiende Joodse gemeenschap en werd de huidige monumentale synagoge gebouwd. De architectuur was duidelijk geïnspireerd door de Amsterdamse Esnoge. De Mikvé Israel-Emanuel Synagoge is de oudste van het westelijk halfrond

De bevolking van Punda, ingesloten door muren, groeide gestaag en spoedig verhuisden een groep Joden naar Otrobanda aan de andere kant van de Santa Anna baai. Het probleem was dat zij het water moesten oversteken in een roeiboot, wat op Sabbat niet mocht. Dus de Joden van Otrobanda vroegen toestemming aan de moedersynagoge in Punda om hun eigen synagoge te mogen bouwen.

Na veel discussie en vele bezwaren werd er toestemming verleend en in 1746 bouwde de moedersynagoge de Neve Shalom synagoge in Otrobanda tegenover waar nu de Landsloterij staat.


De Mikvé Israel-Emanuel synagogue, de oudste van het westelijk halfrond (Photo by Mike Jacobs)

In 1864 scheidde een groep Sefardische Joden zich af van de orthodoxe gemeenschap Mikvé Israel en stichtten de Nederlands-hervormde Israëlische gemeenschap Emanu-Él. Op 17 december 1865 legde Jacob Abraham Jesurun de eerste steen van de tempel Emanu-Él aan het Hendrikplein, die op 12 september 1867 geopend werd.

In 1964, een eeuw na de afscheiding, verenigden de twee Sefardisch Joodse gemeenschappen zich weer, waardoor de tempel overbodig werd als synagoge.


De Emanu-Él tempel geopend op 12 september 1867 (Photo by Mike Jacobs)

Nieuwe mensensoort ontdekt op eiland Flores

Buchi

Ata Buchi!... Ta ken a puntra mi p’e ayera,
ta ku ken mi tabata para papia,
un ta bieu si mi ta birando
pasó mi’n ta kòrda mas.

Ta basta tempu nan a pèrdele,
ta basta dia nan ta buskele,
ta fo’i dia el a bai keiru ku barku
ku grupo di Jolly Tours.

El a bai ku un par di amigu
pa nan konosé teranan lehano,
paisnan otro banda di mundu
pa wak si nan ta topa nan primunan.

Ora barku a yega Indonesia,
un pais di 17.508 isla
di kual 6000 tin habitante,
Buchi a haña gana di bai landa su so.

Buchi ku ta un hòmber di awa,
ki ora ku e haña un chèns e ta landa,
a kita tur su pañanan pone un banda
i bula na awa blo sunú.

Ta delaster bia ku nan a mira Buchi,
pasó su amigunan a bai un warung
bai kome nan babi pangan,
pa nan top’é bordo barku despues.

Anochi a sera, nada di Buchi,
nan a warda i warda te kansa,
nan a bai wak kaminda el a bai landa
topa su bònder di paña ketu bai ei nan.

Nan a yama i yama nòmber di Buchi,
eko di nan stèm a duna kontesta
ku Buchi manera semper e ta hasi
a kue su kaminda bai laga nan.

E barku mester a sali,
e amigunan a keda tristu,
den nan kurason nan ta tin e siguransa
ku un dia e lo regresá.

Awèl, awe ta dia di fiesta,
pasó un Oustraliano a topa ku Buchi,
lagami bai konta su amigunan
pa nos tresele su kas bèk.

Kompader

Djaka?

E chinu wapu
ta piska tur su karni~
djaka bieu e ta.

Kompader

(Splikashon: Den e korant Vigilante di djamars 26 òktober 2004 a sali un notisia ku un Chines na Kòrsou ku ta fangu djaka ku liña di piska i ta bende karni di e djakanan pa 35 florin pa kilo. Siguiente dia a sali den Amigoe ku e notisia aki no ta bèrdat i ku e komunidat chines ta masha indigná (ku nan rason...Kompader) i ku nan lo bai hasi un kaso den korte kontra e korant. Ayera restorantnan chines na Kòrsou tabata blo bashí.)

Bon siman

Djaluna mainta,
kargá ku energia
trabounan riba mesa
sperando riba nan dia,
pero un bon kòfi promé.

Pipa’i awa a kibra ei fo.

Djaluna mainta,
wèl... legumai e kòfi numa
venenu pa bo ader
ban wak si e bunitesa
a kumpli ku su promesa
di djabièrnè atardi lat.

Error 680: mail server could not be found.

Djaluna mainta,
shit... kuminsá traha numa
repasá tur sita i
kosnan ku a keda para
despues di tantu dia liber
ku niun hende a pidi p’e.

Maida ta malu awe.

Djaluna mainta,
atrobe... ban hasi yamada urgente
yama direktamente
numbernan sekretu
semper alkansabel
riba selular.

E number ku bo a yama no ta den servisio aktualmente

Djaluna mainta,
oké... ban koketiá k'e beyesa rubiano
riba segundo piso
ku su sonrisa radiante
kabei pretu lombrante
figura di atleta olímpiko.

Lisa ta ku fakansi e siman aki

Djaluna mainta
kargá ku energia
sin sa kon deskarg’é
awe no ta mi dia
bo sa kiko...
mi ta tuma un sneperdag.

Mener tin dos flèt tayer

Djaluna mainta...

Bon siman

Kompader

Een blik op Curaçao: de Joodse gemeenschap

Eerder verschenen:
1. Het ontstaan van Curaçao (4 juli 2004)
2. De naam “Curaçao” (12 juli 2004)
3. Papiamentu (30 juli 2004)
4. De Katholieken (9 augustus 2004)
5. De Protestanten (7 oktober 2004)

In 1492 vaardigden de Spaanse Koninklijke Familie, Fernando en Isabel, een decreet uit dat alle Joden en Moslims die in Spanje woonden, katholiek moesten worden. Als reactie hierop vluchtten veel Joden naar Turkije, maar een grote groep bleef achter en bekeerden zich tot het katholicisme. Zij werden de “Nieuwe Christenen” of “Marranos” genoemd. Spoedig werd de Inquisitie in Spanje geïntensiveerd en ook de Marranos vertrokken, maar nu naar Portugal.

In 1536 introduceerde de Katholieke Kerk de Inquisitie ook in Portugal en tegen het einde van de eeuw werd het leven in Portugal te gevaarlijk voor de Marranos en zij vertrokken naar Turkije, Italië en Holland. In Holland waren zij zeer welkom en vanaf 1581 vestigden zij zich in Amsterdam en keerden terug naar het Judaïsme.

Het was een traditie van de West Indische Compagnie om een tolk aan boord van haar schepen te hebben om met de bewoners van de veroverde gebieden te kunnen communiceren. Aan boord van de expeditie van Johan van Walbeeck, toen deze in 1634 Curaçao veroverde, was de Spaanssprekende tolk genaamd Samuel Cohen, de eerste Jood die voet aan wal zette op Curaçao.

In maart 1651 kreeg João de Yllan, een Marrano uit Amsterdam die naar het Judaïsme teruggekeerd was, een contract van de West Indische Compagnie om met vijftig kolonisten naar Curaçao af te reizen. De Yllan kon maar twaalf kolonisten aantrekken en vertrok in juni 1651 naar Curaçao samen met nog een aantal onafhankelijke Joodse zakenlieden.

In 1654 verloren de Hollanders Pernambuco, hun laatste nederzetting in Brazilië, en werden door de Portugezen verdreven. Ongeveer zeshonderd Joden vertrokken samen met de Hollanders en vestigden zich in Amsterdam. Anderen gingen naar de Engelse koloniën, met name Barbados.

Op 31 maart 1659 verleende de West Indische Compagnie toestemming aan de Sefardische Jood genaamd Isaac da Costa om zich met een groep van zeventig kolonisten te vestigen op Curaçao. Deze pioniers worden door de latere generaties beschouwd als de grondleggers van de Joodse gemeenschap.

In het hetzelfde jaar van aankomst stichtten de Sefardische Joden de begraafplaats “Beth Haim” (Huis van het Leven) op het landgoed Bleinheim, de oudste Joodse begraafplaats van het westelijke halfrond. Deze begraafplaats telt 2500 graven. In één van die graven is de zuster van de beroemde Joods-Hollandse filosoof Baruch de Spinoza begraven.


Beth Haim (Photo by Mike Jacobs)

Antillen (ge)dag

Bon biní, Spes Patriae
onze hoop en toeverlaat
wij zijn hier weer om feest te vieren
terwijl het water ons aan de lippen staat
terwijl de feiten ons ontsieren
terwijl het Land naar de knoppen gaat.

Voordat wij de vlag weer hijsen
met weemoed en met valse trots
willen wij met spijt getuigen
vandaag is onze laatste zucht.

Nemen jullie maar het heft in handen
zorgen jullie maar voor je eigen kost
zie maar hoe jullie het verder klaren
wij houden er subiet mee op.

Vijfhonderd jaar koloniaal verleden
Vijftig jaar autonomie
Tien jaar hergestructureerde Antillen
Nu kan het... dan moet het maar.

Wij hebben der niks van gebrouwen
wij hebben der niks van terechtgebracht
het is ons uit de klauwen gelopen
ons onvermogen druipt er van af.

Wij vinden het toch wel spijtig
u dit te moeten mededelen
en u dit te moeten verwittigen
uitgerekend op Antillendag.

Wat valt er nu te vieren
waar komt die moed vandaan
als wij toch gaan afschaffen
begin dan met deze vrije dag.

Jullie zijn de gewezen toekomst
jullie zijn de intelligentsia
jullie moeten de wereld beteren
begin dan hier en begin vandaag.


Neem ons niet als voorbeeld
val niet in dezelfde kuil
geloof niet in mooie praatjes
hoed u voor huichelarij.

Wij zullen zien wat ervan zal komen
wij zullen zien waar het ons brengt
als het zover is bericht ons spoedig
dan zeggen wij samen de Antillen gedag.

Kompader

Curaçao vanuit de lucht

Waterzuiveringsinstallatie te Klein Hofje (Klik op de foto om deze te vergroten)

Photo by Willy Maal

Konosé bo Isla 11: Antilliaanse schrijver

Miljoenen jaren geleden spoot een machtige fontein vanuit het binnenste der aarde dwars door de zeebodem gloeiende lava sissend omhoog en liet twee stukken diabaas achter, die daarna door microscopisch kleine koraaldiertjes aan elkaar zijn geborduurd. Duizend meter steil omhoogrijzend van de bodem van de oceaan, in de zee geboren en niet afgebrokkeld van het Zuidamerikaanse continent, geeft het eiland aan niemand een claim: in de tijd gezien zijn mens en dier hier gisteren aan komen drijven.
De Spanjaarden noemden het la Isla de los Gigantes en nadat alle bomen waren omgehakt en de indieros de reuzen hadden weggevoerd of doodgeknuppeld zodat er niets meer te stelen viel: la Isla Inútil. Corossol, curacan, corazón, curacao, wie kan vandaag de oorsprong van je naam nog vinden?
Maar terwijl de Spanjaard te gronde is gegaan aan het waanidee dat goud en zilver intrinsieke waarde hebben, is de Hollander hier zout komen halen om zijn haring te behoeden voor bederf. Amsterdam kreeg verlof van de Heren Negentien ‘tot bemachtiginge van het Eylandt Curaçao om te hebben een bequaeme plaetse, daar men sout mocht becomen’, weshalve ik Anno Domini 1989 op het eiland een verhaal voor u zit te schrijven...

Bovenstaand stuk is een fragment uit een boek van een Antilliaanse schrijver.

Vraag: Uit welk boek is dit een fragment en hoe heet de schrijver?

Sluitingsdatum: zondag 31 oktober 2004

Prijs: de eerste goede inzending ontvangt een cadeaubon van boekhandel Mensing.

Sponsor: Datelnet

Konosé bo Isla 10: antwoord

De trap bevindt zich aan de hoofdweg ten oosten van Rincon nabij plantage Onima. (Zij wordt gebruikt door de politie om te controleren of de vuurtoren te Malmok ’s avonds aan is.)

Er zijn vier inzendingen:

Daryanani / Ivon
Anonymous
cos@bonairelive.com
Madelyn Fransisco

Allemaal bedankt!

De winnaar is cos@bonairelive.com, masha pabien!

A Thought for the Day

I think that God in creating Man
somewhat overestimated his ability.

~ Oscar Wilde

Brief

Aan: Neef Ettiëne
Van: Nonkel Thom

Den Haag, 11 oktober 2004

Onderwerp: Opheffen Land

Waarde Neef,

Ik stuur u dit bericht voordat u het op straat hoort. Je weet hoe dat gaat met de pers, voordat je je eigen scheet hebt geroken hebben ze het al in de krant gezet. Dus waarde neef, u hoort het van de eerste hand:
“Wij gaan jullie Land opheffen. Ja zo gaat dat, hokus... pokus... boem... weg Land!!”
Jullie houden er wel een Eiland aan over. Dat is ook een Land, maar zo klein als een ei. (Ha..ha..ha, goed hé...zelf bedacht, hé.)

Maar serieus, het gaat echt gebeuren. Groot Oom Jan Peter is er ook blij om. Hij zegt dat jullie dat zelf ook willen. Eerlijk gezegd, waarde neef, snap ik er geen sodemieter van. De hele wereld wilt bij mekaar gaan hokken en jullie vallen nondedju uit elkaar. Het is toch te gek om los te lopen.

Jan Peter zegt dat hij een brief daarover heeft ontvangen van jullie Papy. Zoiets van “Nu kan het ... nu moet het!” Ten eerste, waarde neef, niets moet! Moeten is dat we allemaal een keer de pijp uit gaan. Ten tweede, het heeft altijd gekund. Jullie hebben het nooit gewild.
Het schijnt dat jullie ook nog haast hebben, na er vijftig jaar lang een zootje van gemaakt te hebben. En zeg niet dat ik overdrijf, waarde neef. Laten we wel wezen: een vliegtuigmaatschappij die naar de knoppen is, na eerst kapitalen te hebben gekost; burgers die niet meer op straat durven na zessen; het ene fraudegeval na het andere. En zo kan ik maar door gaan.
En jullie willen geld toe ook nog. Zo van hier jongens, hier is een potje met geld, gaan jullie daar nou een mooi feestje van bouwen in de Forti. Want daar hebben jullie wel een handje van.

De FOL wilt dat wij de schulden kwijtschelden. Maar dat hebben wij toch altijd gedaan? Wij hebben toch nooit één rooie cent teruggezien?

En over de FOL gesproken, waarde neef, dit moet ik echt kwijt. De manier waarop ik door de FOL bejegend werd vond ik echt niet leuk. Na alles wat wij voor jullie gedaan hebben. Dat noem ik nou stank voor dank. Hoe zeggen jullie dat in het Papiamentu? “De dank van de wereld is paardenzeik”? Dat heb ik zo gelezen op de web site van die ene Kompader van jullie.

Ik zal het hierbij houden, want ik moet zo naar Oom Jan Peter toe. Ik zal je op hoogte houden van wat er hier in Den Haag gebrouwen wordt. Doe de groeten aan die vriendin van mij, een toffe meid vind ik haar. Zeg haar dat ik de cactussoep erg lekker vond. Dat ze nog lang moge leven.

Met gepaste groet,

Nonkel Thom de Graaf



Forti (Photo by Mike Jacobs)

Ik-ben-het-zat Rap

Ik ben een Antilliaan
Daar heb je geen boodschap aan

Als ik win dan ben je blij
Als ik verlies zet je mij opzij

Jij wilt dat ik mij integreer
En mijn afkomst helemaal negeer

Jij zegt je geduld is op
Het liefst geef je mij een schop

Refrein (2x):
Holy shit, man
Fuck a duck, man
Ik ben niet zat, man
Maar ik ben het wel zat, man

Jij gaat wel lekker naar de west
Dat vind jij allemaal best

Jij komt daar dan ook heel vaak
En dan is het meteen ook raak

Je wordt daar welkom geheten
Door al die politieke scheten

Zij spreken Nederlands tegen jou
En bekennen ook je vrouw

Refrein (2x):
Keep your money, man
Put it in your ass, man
Ik ben niet zat, man
Maar ik ben het wel zat, man

Luisteren jullie in Den Haag
De bevrijding begint vandaag

Wij jongeren zullen voortaan
Onze eigen weg begaan

De revolutie heeft besloten
Om te beginnen bij jullie kloten

Jullie kunnen onze kant nog kiezen
Of pak anders maar je biezen

Refrein (2x):
Watch your ass, man
We’ll kick it hard, man
Ik ben niet zat, man
Maar ik ben het wel zat, man

En jullie daar in Willemstad
Maak je borst alvast maar nat

Jullie hebben ons in de steek gelaten
Politiek gelul zal niet meer baten

Wij komen in grote getale
Ons gelijk bij jullie halen

Het hele eiland ligt op zijn gat
En wij zijn het nu wel zat

Refrein (2x):
Beef niet zo, swa
Wees niet bang, swa
Ik ben niet zat, man
Maar ik ben het wel zat, man

Ik ben het wel zat, man
Ik ben het zat, man
Ik ben zat, swa
Zat, swa
... Swa?

K. & P.

Odo (2)

Yu srefi e prei poku,
yu srefi e dansi.

Je speelt muziek en danst er zelf op.

Een blik op Curaçao: de Protestanten

Onder de kop “Summer course Kòrsologie” zijn er een aantal artikelen over Curaçao verschenen (zie archief juli en augustus 2004). Deze serie wordt voortgezet onder de kop “Een blik op Curaçao”. Hierin wordt telkens een interessant onderwerp over Curaçao belicht.
Eerdere artikelen:
1. Het ontstaan van Curaçao (4 juli)
2. De naam “Curaçao” (12 juli)
3. Papiamentu (30 juli)
4. De Katholieken (9 augustus)

De Protestanten

Op 27 augustus 1634 rapporteerde Johan van Walbeeck de verovering van Curaçao aan de West Indische Compagnie en beklaagde zich bij de Principalen van de WIC dat er zich geen geestelijke bevond onder zijn bemanning “om hen te onderrichten en hen van de zonde te onthouden”.

Nadat de WIC besloten had om op Curaçao te blijven, zonden zij drie schepen met wapens en bouwmateriaal naar Curaçao. De schepen arriveerden in de Sint Anna Baai in augustus 1635. Aan boord was Rev. Fredericus Vitteüs, de eerste Protestante Predikant van Curaçao.

Curaçao was een militaire ligplaats en Vitteüs was een legerkapelaan in dienst van de WIC. In 1639 begon de opvolger van Van Walbeeck, Jacob Tolck, met de bouw van een muur om Punda. Rev. Vitteüs kreeg een verblijfplaats toegewezen in het “kasteel”, zoals Fort Amsterdam toen genoemd werd. Er was toen nog geen kerk en de diensten vonden plaats in de opslagplaats van het Fort.

Op 19 januari 1664 kwam Rev. Wilhelmus Volckring aan op Curaçao. Hij was één van de meest betrokken personen in de vroege geschiedenis van Curaçao en de enigste protestantse geestelijke die zich met de Indianen bemoeide.

Toen Volckring op Curaçao aankwam was er geen Kerkenraad en hij stichtte de eerste Raad. Eerdere pogingen waren mislukt omdat er geen geschikte kandidaten gevonden konden worden aangezien “de meeste blanken in zonde leefden”. Volckring slaagde er al in 1664 in om de Kerkenraad te stichten, bestaande uit de Predikant en twee Ouderlingen. Matthias Beck, de onderdirecteur van Curaçao, was één van de Ouderlingen en statutair de voorzitter van de Raad. Deze vervlechting van kerk en staat was tot 1825 algemeen gebruik.


De Fortkerk (Photo by Mike Jacobs)

Een kleine houten kerk, nog altijd binnen de muren van het Fort, omdat het een militaire kerk betrof, verving de opslagplaats waar de diensten gehouden werden. De pastorie bevond zich ook in het Fort, waar nu het gebouw van de Raad van Ministers zich bevindt.

Oude stadskaarten tonen aan dat de kerk in het Fort al in 1742 de huidige monumentale trappen bezat. Tussen 1763 en 1771 werd de kerk gerestaureerd, wat in feite neerkwam op het bouwen van een geheel nieuwe kerk, de huidige Fortkerk.

Konosé bo Isla 10: Bonaire en Curaçao

Bonaire en Curaçao hebben al vijfhonderd jaar historische banden met elkaar, vooral wat de contacten tussen de twee bevolkingsgroepen betreft.

Vele Curaçaoënaars hebben Bonariaanse voorouders;
Veel inwoners van Bonaire zijn op Curaçao geboren en visa versa;
Veel Curaçaoënaars hebben familie die op Bonaire wonen;
Veel Curaçaoënaars zijn meerdere keren op Bonaire geweest en vele Bonarianen komen regelmatig naar Curaçao.

De prijsvraag van deze keer gaat over Bonaire.



Ergens op Bonaire is dit merkwaardige trapje gebouwd tegen een rotsblok.

Vraag: Op welke plek op Bonaire staat deze constructie?

Sluitingsdatum: zondag 17 oktober 2004

Prijs: De eerste goede inzending ontvangt een boekenbon te besteden bij de schrijver Henry Toré op Bonaire.

Sponsor: Datelnet

Konosé bo Isla 9: antwoord

De warmus (warmoes in het Nederlands) is een variant van de rode biet.

Bronvermelding:
Gekweekte en nuttige planten vd Ned. Antillen.
Fr. M. Arnoldo (A.N. Broeders) 1971.
Uitg. vd Natuurwetenschappelijke Werkgroep Ned. Antillen No. 20.
Martinus Nijhoff, Den Haag, Nederland.

Er zijn zes inzendingen, waarvan twee goed.

N. Adams
Stacy
Max Martina (goed)
Antibiotica (goed)
Glyraine Jukema
Madelyn Fransisco

Allemaal bedankt!

De winnaar is Max Martina. Max smakelijk eten.