moro de gi Lulu

bonyo èn brudu nomo? moro de!
a gers’ mi tap’ a baka isri trarki
èn soso arki nomo mi kan arki;
fu go, mi no man waka go wànpe.

ma moru wortu de na tra lanpe!
ke fa m’e angri f’ broko ala barki
fu go na dorosei èn si den marki,
tak’ furu teigo-san’ e wakt’ ete.

bun set’ ensrefi f’bari swit’ kumara
na den d’e bribi wan son-tamara,
d’ e wakt’ a baka fara wan nyun frudu.

na dorosei wawan mi mus’ fu feni?
grantangi f’ di mi buba opo greni
fu m’ si sa’ e brenki in’ mi eigi brudu.

Trefossa (1916-1975)


er is nog meer
voor Loulou

slechts beenderen en bloed? er is nog meer!
‘t is alsof ik achter ijz’ren tralies zit
en enkel en alleen maar luist’ren kan;
ergens heen gaan, kan ik niet.

maar er zijn nog meer woorden aan andere havens!
ach, hoe sterk verlang ik te breken alle balken
om vrij te komen en de tekenen te zien,
dat vele eeuw’ge dingen wachten nog.

de welgestelden zijn gereed voor mooie wensen
aan hen die geloven in een zonnige toekomst,
die wachten na eb op een nieuwe vloed.

moet ik slechts buiten mij iets kunnen vinden?
ik zeg er dank voor, dat mijn huid de grendels wegschoof,
dat ik kon zien wat schitterde in mijn eigen bloed.

Welcome to the Caribbean

Welcome to the Caribbean
With its perfect beaches,
Its indefatigable sun,
Its partying,
Its food and rum;
Its delight;
By bubbling people
With provocative thighs
And lusty lips,
Uttering the kind
And pleasurable;
Satisfying at random,
Just to keep the dream
From dying,
After being disrespected,
Cheated on,
Abused,
Reduced to separateness.

Welcome to the Caribbean
Where one doesn't worry
Where one is happy
Where life's all a dream.
Where one survives,
Where one grabs what one can grab,
Where nobody's real,
Where no spoken word is the truth,
Where life is not
A stage to learn and grow,
But a temporary carnival,
And God is supposed to be
A compassionate Mother,
That will spare from Hell
Knowing one acted purely in self-defense.

Welcome to the Caribbean
Which is all
But its unfortunate
Fear and distrust.
Which is all
But "It' itself
Does not exist!

Corry Roijakkers (August 20, 2004)

Television by Roald Dahl (1916 - 1990)

The most important thing we've learned,
So far as children are concerned,
Is never, NEVER, NEVER let
Them near your television set --
Or better still, just don't install
The idiotic thing at all.
In almost every house we've been,
We've watched them gaping at the screen.
They loll and slop and lounge about,
And stare until their eyes pop out.
(Last week in someone's place we saw
A dozen eyeballs on the floor.)
They sit and stare and stare and sit
Until they're hypnotised by it,
Until they're absolutely drunk
With all that shocking ghastly junk.
Oh yes, we know it keeps them still,
They don't climb out the window sill,
They never fight or kick or punch,
They leave you free to cook the lunch
And wash the dishes in the sink --
But did you ever stop to think,
To wonder just exactly what
This does to your beloved tot?
IT ROTS THE SENSE IN THE HEAD!
IT KILLS IMAGINATION DEAD!
IT CLOGS AND CLUTTERS UP THE MIND!
IT MAKES A CHILD SO DULL AND BLIND
HE CAN NO LONGER UNDERSTAND
A FANTASY, A FAIRYLAND!
HIS BRAIN BECOMES AS SOFT AS CHEESE!
HIS POWERS OF THINKING RUST AND FREEZE!
HE CANNOT THINK -- HE ONLY SEES!
'All right!' you'll cry. 'All right!' you'll say,
'But if we take the set away,
What shall we do to entertain
Our darling children? Please explain!'
We'll answer this by asking you,
'What used the darling ones to do?
'How used they keep themselves contented
Before this monster was invented?'
Have you forgotten? Don't you know?
We'll say it very loud and slow:
THEY ... USED ... TO ... READ! They'd READ and READ,
AND READ and READ, and then proceed
To READ some more. Great Scott! Gadzooks!
One half their lives was reading books!
The nursery shelves held books galore!
Books cluttered up the nursery floor!
And in the bedroom, by the bed,
More books were waiting to be read!
Such wondrous, fine, fantastic tales
Of dragons, gypsies, queens, and whales
And treasure isles, and distant shores
Where smugglers rowed with muffled oars,
And pirates wearing purple pants,
And sailing ships and elephants,
And cannibals crouching 'round the pot,
Stirring away at something hot.
(It smells so good, what can it be?
Good gracious, it's Penelope.)
The younger ones had Beatrix Potter
With Mr. Tod, the dirty rotter,
And Squirrel Nutkin, Pigling Bland,
And Mrs. Tiggy-Winkle and-
Just How The Camel Got His Hump,
And How the Monkey Lost His Rump,
And Mr. Toad, and bless my soul,
There's Mr. Rate and Mr. Mole-
Oh, books, what books they used to know,
Those children living long ago!
So please, oh please, we beg, we pray,
Go throw your TV set away,
And in its place you can install
A lovely bookshelf on the wall.
Then fill the shelves with lots of books,
Ignoring all the dirty looks,
The screams and yells, the bites and kicks,
And children hitting you with sticks-
Fear not, because we promise you
That, in about a week or two
Of having nothing else to do,
They'll now begin to feel the need
Of having something to read.
And once they start -- oh boy, oh boy!
You watch the slowly growing joy
That fills their hearts. They'll grow so keen
They'll wonder what they'd ever seen
In that ridiculous machine,
That nauseating, foul, unclean,
Repulsive television screen!
And later, each and every kid
Will love you more for what you did.

Talenknobbel

De Antilliaan zwijgt in alle talen.

K.

Logos II

Het probleem met boeken is, dat je ze moet lezen.

K.

Wie protesteert?

Barika hel

geelbuikje wordt vanochtend vroeg
en niemand weet de wat of hoe
voor het gerecht gedaagd

Hollanders kwamen en sindsdien
wordt de vieve vogel lief
onbeschaamd genaamd als dief

verdachte doet dan met een traan
uit een traditie nooit vergaan
een zwarte smoking aan

hetgeen de rechter zeer behaagt
en zij aandoenlijk adellijk acht
zijn onschuld zij bewezen

hier wordt dan op geklonken
hier wordt dan op gedronken
koffie zwart drie schepjes suiker

geen suiker? hoe dat zo geen suiker?
O magistratuur sta mij bij
er is een dief ons zeer nabij

de Hollanders hebben binnenpret
de rechter velt haar vonnis snel
geelbuikje wordt geschrapt als naam


Professor K.

Annabel Lee by Edgar Allan Poe (1809-1849)

It was many and many a year ago,
In a kingdom by the sea,
That a maiden there lived whom you may know
By the name of Annabel Lee;--
And this maiden she lived with no other thought
Than to love and be loved by me. I was a child and she was a child,
In this kingdom by the sea;
But we loved with a love that was more than love--
I and my Annabel Lee--
With a love that the wingéd seraphs in Heaven
Coveted her and me. And this was the reason that, long ago,
In this kingdom by the sea,
A wind blew out of a cloud, chilling
My beautiful Annabel Lee;
So that her high-born kinsmen came
And bore her away from me,
To shut her up in a sepulchre,
In this kingdom by the sea.The angels, not half so happy in Heaven,
Went envying her and me--
Yes!--that was the reason (as all men know,
In this kingdom by the sea)
That the wind came out of the cloud by night,
Chilling and killing my Annabel Lee. But our love it was stronger by far than the love
Of those who were older than we--
Of many far wiser than we--
And neither the angels in Heaven above,
Nor the demons down under the sea,
Can ever dissever my soul from the soul
Of the beautiful Annabel Lee:-- For the moon never beams, without bringing me dreams
Of the beautiful Annabel Lee;
And the stars never rise, but I feel the bright eyes
Of the beautiful Annabel Lee:--
And so, all the night-tide, I lie down by the side
Of my darling--my darling--my life and my bride,
In her sepulchre there by the sea--
In her tomb by the sounding sea.

Afscheidsbrief

de ochtend loeit weer zinloos aan
de kerkklok slaat acht maal jou naam
je werd pas wakker bij de laatste slag
de leegte vlijt zich tegen mij aan

de aap schreeuwt dat ik op moet staan
drie dagen lang geen eten gehad
ik staar hem weg en ik aanvaard
te leven zonder te bestaan

jouw brief een zakdoek
tegen tranen niet bestand:
‘ik heb lang geaarzeld lieve schat
het was of ik of die verdomde aap’

Professor K.

Uitjes op de vis

(Voor kinderen vanaf 10 jaar)

ik wil heel graag een vrouwtjesvis
weet jij waarom dat nou zo is?
mijn schooljuf is ontzettend lief
ze noemt mij vaak haar hartendief

vanmiddag bij de haringkraam
vroeg de haringman haar naam
en wat voor sterrenbeeld zij is
zeg maar Ann, ik ben een vis

oh zo, zei toen de haringman
u past dus bij een waterman
het gaat soms ook een beetje mis
wilt u uitjes op de vis?

‘s avonds vroeg ik aan mijn mam
van welk sterrenbeeld ik stam
mijn schat jij bent een waterman
vertel, wat ben je weer van plan?

ik wil heel graag een vrouwtjesvis
weet jij waarom dat nou zo is?
een vis past bij een waterman
dan noem ik haar bijvoorbeeld Ann

Professor K.

E GOTA DI AWA I E MEUCHI

Tabata un dia di hopi kalor i nubianan a disidí di
habri nan brasa i laga un labizjan di awa kai riba e
isla. Mei mei di e gotanan di awa tabata tin un ku no
kier a forma parti di e siklo i el a puntra su mes kon e
por skapa di e otro gotanan, ku tabata tuma rumbo di e
laman ku tabata warda nan aya bou.
“No, no” e gota di awa a pensa “mi no ke pèrdè den e
laman grantu ei, mi mester ta liber pa mi por siña
konosé mi mes. Mi mester buska un manera di sali aki
fo”, i ku un salto el a libra su mes for di su
kompañeronan i el a kai riba lomba di un meuchi.
“Hei, gota di awa, ta ki bo ta hasi aki bo so asina?”
e meuchi a puntr’é asombrá.
E gota di awa a kont’é di kon el a bai laga e otronan i
el a puntr’é ku si e por sigui bula ku n’e pa un
temporada.
“Mi ke siña konosé mundu i mira kiko e hendenan ta
hasi. Kisas asina mi por siña konosé mi mes”.
E meuchi di ta bon i huntu nan a sigui nan kaminda.
Nan a bula asina serka di tera ku nan por a mira tur
loke hendenan tabata hasiendo riba e isla.
Despues ku nan a bula pa basta ora e meuchi a puntra
e gota di awa ku si e ta kla pa sigui su kaminda huntu
ku ne.
“No, ainda no”e gota a kontestá. “M’a ripará ku tur
hende ta okupá ku tur sorto di kos sin embargo m’a
ripará tambe ku kasi tur ta sufri di un soledat
inmenso”.
“Si, bo tin rason” e meuchi a duna pa kontesta “i si
bo keda mei mei di nan bo ta bai hasi meskos. Bo tambe
lo buska tur sorto di distraishon i abo tambe lo
sinti e mes un soledat. Ma p’e otro banda lo ta un bon
idea. Si ta bo deseo di siña konosé bo mes , bo tambe
mester pasa den e eksperensha ei. Ora bo bin sinti e
soledat den bo kurason bo mester apartábo for di bo
amigunan i buska silensio den naturalesa. Skuchando
sonido di laman i kanto di paranan. Tambe bo mester
drenta te den bo mes i skucha e latido di bo propio
kurason.
Di e manera ei lo bo kontra bo mes; e dia ei lo bo
haña sa tambe ken mi ta”.
Ku e palabranan ei e meuchi a bula bai.

Den kuminsamentu e gota di awa a buska tur sorto ko’i
hasi, tur kos pa distra’é. E tabata gosa ku smak,
pero un dia el a lanta i el a sinti un kansá i un
soledat inmenso a poderá di dje.
El a sinti un bashí tremendo den su kurason ku a
hasi’é hopi tristu.
Ora kasi e no por a wanta mas, el a kòrda loke e
meuchi a bis’é promé ku el a bula bai.
El a apartá su mes for di tur moveshon i pa largu
tempu el a pasa den kompleto soledat.
Tabata un temporada hopi pisá pa e gota di awa. E no
tabata tende nada mas ku kanto di paranan i sonido di
laman. El a drenta te den su mes i e por a skucha e
latido di su kurason.
Kòrdando e palabranan di e meuchi e no a sukumbí i
poko poko el a sinti kon un trankilidat a kuminsá
drenta su kurason i un alegria inmenso a poderá di
dje.
Kaminda un dia tabata tin intrankilidat, kaminda un
tempu el a sinti soledat, el a kontra su mes, el a
sinti pas.
Porfin el a komprondé tambe ken e ta i ta ki ta e
motibu di su eksistensia : E ta yuda perfekshoná
laman. Sin dje laman lo no ta kompleto.
Ku e konosementu ei e gota di awa a laga su mes kai
den laman i trankilamente el a tuma su posishon mei
mei di e otro gotanan.
El a kontra su mes i tambe e lugá kaminda e ta
pertenesé. E no tin nodi di sigui buska mas. E dia ei
tambe el a komprondé ken e meuchi ta : su propio
alma.
PORFIN EL A YEGA KAS

Diana Márquez

Konosé bo Isla 2005-17: de natuur

Bovenstaande foto’s zijn gemaakt in Santo Domingo. Op de onderste foto houdt de hand een stukje van een plant vast. Frappant is dat die plant in Santo Domingo in de volksmond dezelfde naam heeft in het Spaans als op Curaçao in het Papiamentu.

Vraag: hoe heet die plant in het Papiamentu?

Sluitingsdatum: zondag 13 november 2005

Prijs: een cadeaubon van boekhandel Mensing.

Sponsor: Datelnet n.v.

(Het inzenden van het antwoord op de prijsvraag gebeurt via e-mail:

revers@cura.net

of door een reply op de door U ontvangen mail van Learnforfun. De winnaar wordt door loting bepaald uit de goede inzendingen.)

Konosé bo Isla 2005-16: antwoord

De foto’s zijn gemaakt op het terrein van Landhuis Groot Santa Martha.

Er zijn 7 inzendingen, waarvan 4 goed:

Edith Wal
Joan Augusta
Louella Blijden
Marc de Winter
Madelyn Francisco
Clifford Neuman
Willy Maal

Allemaal bedankt!

De winnaar is Joan Augusta, masha pabien!!

Santo Domingo

Un kuenta kòrtiku pa mucha (3)

Serapio, un sapu rondó gordo, un tata
di famia respetá, tin tres dia sin bin kas,
algu ku nunka a pasa. E sa keda
sin bin kas un te dos dia tin bia, ora
e kue kaya ku su amigu Enriki Kriki pa
bai kanta den mondi di Mansaliña,
(e ta kanta báritòn den orkesta
di Enriki Kriki), anto solo sali di sorpresa
i di dia kla habri nan den mondi di Mansaliña,
pone ku nan no por krusa Saliña
i kue kaminda di kas, pa no resultá
riba mesa di desayuno di Shon Ki
Kinikini o den wea di sòpi di Wawa
Warawara, ámbos un fin ménos agradabel
i tristu pa dos sapu ku ta gosa di nan bida.

Chepa, kasá di Serapio, ta masha preokupá
i bisiñanan a laga sa, ku chuchubi a kanta
ku Chapo, pasó asina nan ta yama
Serapio den mondi di Mansaliña, a topa
ku un kokí di pariba di Saliña i ku e ta lokamente enamorá.
Awor ta asina ku no ta tur kos ku chuchubi kanta
mester kere, mala lenga ta bisa ku chuchubi ta flùit
lokual sierto bestianan ke tende i hasta ta ser pagá
pa flùit malu di bestia inosente.

Pues Chepa lo no a kere nada di e hasimentu di redu
si e no a haña notisia di Serapio mes ku a manda bisa
ku el a topa un kokí ku ta kanta manera un para di misa,
un beyesa mané no tin dos ni den mondi di Mansaliña
ni den Saliña i ku Chepa por lora tur su paña
den un bònder i manda nan pariba di Saliña.
Chepa a laga kontestá ku si e ke su paña
e mes bin buska nan i ku e tin sigur ku promé
ku gai kanta tres biaha, Serapio lo kanta
otro kansion i lo kòrda riba su kriaturanan.

Lástimamente pariba di Saliña no tin galiña
te pa tin gai te pa e gai kanta tres biaha,
pues Chapo a keda serka su kokí, un hobensita
frágil i chikí, ku por ta su yu o hasta
su ñetu, pasó sapunan ta krese masha purá.
Tin ta bisa ku kokí ta dominikano, otro ta bisa
ku ta portorikeño, pero esaki a nase akí i ta krioyo.
Tur plaka ku Chapo gana ku kantamentu, e ta gasta
na prenda presioso pa su kokí ku no ta kansa di bisa:
‘Chapo amor mio, abo ta mi dori doríl.’

Dianan a pasa i un anochi Chapo a bai kanta
su so, pasó su kokí tin otro kompromiso manera
último tempu ta pasa mas biaha. Chapo a mira
un hobensita deskonosí manera un prinsesa, bistí tur na prenda,
sintá banda di un sapu gordo i mahos, edat di su tata.
Kuriosidat a pone ku Chapo, na e promé oportunidat,
a averiguá serka e hobensita ta ken e ta i kon e yama.
‘Ami ta Chepita, yu di Chepa i mi ta huntu ku mi pai ku ta bistimi na prenda.’

E anochi ei mes Serapio a kue su bònder di paña
i sin laga ningun notisia el a krusa Saliña
nèt ora e gai di Chepa su bisiña
a kanta pa di tres biaha.


Kompader

Un kuenta kòrtiku pa mucha (2)

Ismael Kamel, un pata di suek, a blo un dia den Kobá,
sin niun pushi sa di unda el a bin
i lo ménos na unda e ta bai.
Ismael, ta un sekretu e tin:
henter anochi e ta kañá,
ta baila riba kuater pata kachapa
sin bebe un gota ‘i alkohòl.
E ta baila mazurka su so
krusa pia di kater kasi pa trompeká,
brua pata den otro durante un wals,
pa baila wals e tin un pata di mas.
Kayuyu, ñetu di defuntu Shon Keta,
kaweta manera e ta,
(nan di el a tira pa su wela Shon Keta
ku a muri di kuriosidat)
a tende grandinan ta papia
dje sekretu di e kamel Ismael
i a disidí di averiguá
ta kiko ta sintá ei tras.
Despues di fiesta el a sigui Ismael
kuchi kuchi te den Kobá,
el a tende un bos ta papia
ku un lenga un poko pisá:
´Kuidou Shòròmbu, no primi akinan,
no primi mi bulto mashá.’
‘Ta kiko tin den bo bulto, anto?’
Shòròmbu a interogá.
‘Mi ta kontabo un sekreto, ku den Kobá ningun pushi sa,
mi a nase den un sirko i riba un dia
mi a bai hasi ko’i niuskir,
rèk subi na rant di un barí,
slep kai aden, un barí yená ku alkohòl,
fo’i dje dia ei mi a suek mi pata
i mi bulto ta yená ku ròm,
esei ta pasa ora bo ta kaweta,
i buska tur redu pa sa.’

Kompader

Un kuenta kòrtiku pa mucha (1)

Don Yuana, echadó di baina, a kana
lastra tur di banda, dos mushi di ròm den su kana,
raspa ku su pata na porta patras di su kambrada,
nèt ora esaki a sali ku un bònder di paña pa habri na waya.

‘Doña Ana, mi kambrada, mi a sinti bo falta, bin dunami un brasa.’
‘Doña Ana?... Doña Ana?... Doña Ana ta bo kasá na La Kampana.
Ami ta Koma Wana, bo pasá di den Sabana
unda bo ta kana lastra ora bo yena bo kana.’
‘Lo ke sea, yuana ku yuana tur ta yuana. M’a bin
pa regla bo kuenta.’
‘Regla ken su kuenta? Bo ni por para
riba bo kuater pata, te pa bo por regla niun hende su kuenta,
bin yudami kologá paña na waya.’
‘Laga e pañanan para, solo ni a sali. Ban paden pa nos kanta.’
‘Wèl, awe ta abo so lo kanta. Nos delaster kansion a lagami
ku binti kriatura, ku niun bo ke kria.’
‘Koma Wana, Sabana ta kan kan di mata,
bo kriaturanan por kuida nan mes kurpa.
Ademas tur su kara parse bo marí Shon Pa.’
‘Shon Pa ni ta papia te pa e kanta. Mi ke tendebo papia
asina di yunan di Ana, e si ta koba bo madrasa.’
‘Nos ta kanta Aleluya, un refran so, ban.’
‘Lagami lòs, ni un, ni dos refran, kuminsá kana
pa bo yega serka Ana na La Kampana,
promé ku Shon Pa ba warda.’

Don Yuana a keda ku gana i tur di banda el a kana lastra
kue direkshon di La Kampana.
Yegando La Kampana, djaleu el a tende Ana ta kanta Gloria.
‘Hepa’, el a pensa, ‘esaki ta straño, Ana no ta gusta kanta,
tur ora e tin doló di kabes o su kurpa ta kansá, ta kiko lo a pasa?’
Kouteloso el a gatia yega serka di kas i rèk wak na bentana
kurioso pa mira kiko ta pone Ana kanta ku tantu gana.
Ora su wowonan a kustumá ku e skuridat, el a mira Doña Ana
i Shon Pa den koro ta kanta Gloria, tur dos keriendo ku Don Yuana
ta serka Koma Wana ta kanta Aleluya.


Kompader