Biba La Reina

Reina Beatrix

Koningin Beatrix is niet alleen Koningin van Nederland, maar ook van Aruba en van de Nederlandse Antillen. Deze drie landen vormen samen het Koninkrijk der Nederlanden. In 1954 werden Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen (destijds inclusief Aruba) formeel gelijkwaardige landen binnen het Koninkrijk.

Koloniën
Vanaf de zestiende eeuw voeren Nederlandse handelsschepen richting Azië. In de zeventiende eeuw ontstond de kolonie Nederlands-Indië. De scheepvaart was echter niet alleen op het oosten gericht. Nederlanders vestigden zich ook in het westen, vooral in Zuid-Amerika. Hieruit ontstonden de koloniën Suriname en de Nederlandse Antillen. Deze landen in de West waren dunbevolkt. Op de nieuwe plantages was behoefte aan goedkope arbeidskracht. Hiertoe werden in Afrika mensen gevangen genomen of gekocht en naar de koloniën gebracht om daar als slaaf te werken. Na de afschaffing van de slavernij in 1863 werd de benodigde menskracht ingehuurd. De Nederlanders haalden voor Suriname arbeidscontractanten uit India en Indonesië. De olieraffinaderijen op Curaçao en Aruba trokken vooral immigranten uit de regio aan.

Meer zelfstandigheid
In de Tweede Wereldoorlog speelden Suriname en de Nederlandse Antillen, als enige stukjes onbezet 'Nederland', een belangrijke rol: meer dan de helft van de geallieerde vliegtuigbrandstof kwam uit de Curaçaose en Arubaanse raffinaderijen. Koningin Wilhelmina deed vanuit Londen een belofte voor na de oorlog: meer zelfstandigheid. Voor Nederlands-Indië bleek dat onvoldoende. In 1945 werd de onafhankelijkheid uitgeroepen. In 1949 werd door Nederland de soevereiniteit overgedragen. Zo ontstond de Republiek Indonesië.
Het jaar daarvoor waren de onderhandelingen begonnen met Suriname en de Nederlandse Antillen. Deze resulteerden in 1954 in het ‘Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden’, kortweg het Statuut genoemd. Dit Statuut, op 15 december 1954 in de Haagse Ridderzaal door Koningin Juliana plechtig afgekondigd, bestaat nu ruim vijftig jaar. De verjaardag van dat Koninkrijk wordt elk jaar op 15 december (Koninkrijksdag) gevierd. De uitgangspunten van dit Statuut zijn één gezamenlijke Nederlandse nationaliteit voor alle inwoners van het Koninkrijk, één staatshoofd (de Koningin), één gemeenschappelijk buitenlands beleid en één gezamenlijke defensie.
Samenwerking op meer terreinen was en is mogelijk, maar de landen van het Koninkrijk zijn ieder tot op grote hoogte autonoom bij het regelen van de eigen interne aangelegenheden.

"Elkander bijstaan"
Suriname heeft het Koninkrijk in 1975 verlaten en is nu een onafhankelijke republiek. Aruba heeft sinds 1986 een 'status aparte' binnen het Koninkrijk. De historische woorden van Koningin Wilhelmina uit december 1942 staan te lezen op het Autonomiemonument in Willemstad, Curaçao: ‘Steunend op eigen kracht doch met de wil elkander bij te staan’. Deze woorden hebben vooral staatkundige betekenis, maar kennen ook een sportieve klank tijdens de tweejaarlijkse Koninkrijksspelen.

Koninkrijksspelen
Het Zilveren Regeringsjubileum van Koningin Beatrix valt samen met dit sportieve evenement. De eerste Spelen vonden plaats in 1966 en werden gehouden om de relatie tussen de bevolkingen van de drie Koninkrijkslanden Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen te verstevigen. De viering van het veertig jarig bestaan van het Koninkrijksstatuut in 1995 was aanleiding om de Spelen nieuw leven in te blazen. Sindsdien worden er weer elke twee jaar vernieuwde Koninkrijksspelen georganiseerd, afwisselend in de Nederlandse Antillen en Aruba.
Tijdens dit sportieve evenement nemen jongeren uit alle delen van het Koninkrijk, dus uit Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba, het tegen elkaar op. De bedoeling is dat de deelnemers door samen te sporten meer begrip en respect voor elkaar krijgen. Net als bij de Olympische Spelen is meedoen belangrijker dan winnen. Koningin Beatrix zal op 29 juli de ceremoniële sluiting van de Spelen, die dit jaar op Curaçao worden gehouden, bijwonen.

Siklo di lektura di Fakultat General di Universidat di Antia

Awe mainta e konosido Wim Rutgers a tene un charla tokante di e tópiko:
Idioma i multilingualismo di literatura antiano ántes i awor.

Komo parti di e mainta tres talento lokal a presentá nan poesia.


Bianca Neman

M’a pone mi dilanti

M’a pone mi dilanti tur loke mi ke logra
loke mi ke logra semper ta kana dilanti

Ningun stap patras ta pone mi kambia
loke mi ta bai logra.

Ta kana mi ta kana, maske tin ora mi mester kokochá.
Pasó ami a disidí ku t’esei ta mi meta i e ta logra.

Lo mi trompeká, pero lo mi lanta para atrobe
pa bolbe sigui kana.

Mi no mester kore tampoko,
pasó poko poko mi ta yega.

Tin biaha lo mi brua na kaminda,
bira pabou na lugá di pariba.

Pero bo a kere ku mi ta pèrdè na kaminda?
Loke mi a pone mi dilanti tesei mi ta bai logra.

Divino
Bianca Neman
2002



Nolda Römer, mama di Louis Philippe

E Lagadishi

Un lagadishi a bai drumi
Rib’un kadushi,
Kere ku ta piedra kayente dushi
Ku e por sosegá riba dje.

I ora e sumpiñanan a drentele
E n’ pensa ku nada por a ‘nele
Un doló di kurason.

Ma rib’un mal anochi
Ku bientu i awaseru
I ku spirit’i friu mes a drenta kueru,

E lagadishi a realisá,
Ku su kurason
A keda tur sumpiñá.

I pa kausa di sumpiña,
E pober bestia a pèrdè su pia
Ta riba barika e tin ku lastra
Si e kier a piki
Un tiki kuminda.

I t’asina un lagadishi inosente,
A bira un temeroso serpiente.

P’e Flor Pèrdí / It’s Too Late Now
Louis Philippe Römer
2004



Lara Ghering

Certain things do lay the chromium nerves raw
Even though you dance so gaily
The island is covered in pika’s
Prehistoric beasts and folkloric spiders
Who wear shoes to last for ages, as you will
At night the poisonous life-baring Isla
Is a golden tribute to dust
And the wonderfully horrible St. Elisabeth
Whose hall must resemble St. Mungo’s
Glitzes a funereal feast
With spiritual hoods, ‘kleine non’
The idyllic exterior looking on the street
Where water once rested
It eagerly greets stone Mai’s
And it should bow to live mamas
Whose room was subject to design
Atlantis did not sink, it rose
Swim over ice, a galaxy away
Though most cannot find
Fools ‘n horses, horses ‘n fools
Whisked.

Whisk
Lara Ghering
2004

Krusa Laman

Festival Literario Internashonal
Djasabra 23 di aprel 2005
Kòrsou


Jopi Hart

FANTASIA

Ata!
M’a plama tur mi paden bo dilanti.
Skohe e prendanan
pa dòrna bo kurpa
den spil di mi pensamentu.
Hari ku djent’i perla awor.

No bai!
Lagami bistibo un koyar
di laman kòrá
pa kuadra k’e dos gotanan di shelu
ku mi ta kologá na bo orea.

Asina!
Kana prònk.
Bira rònt.
Wak di banda.
Traha kara
te ponemi hari.

Ata!
Tuma armbant di dulsura
- bo marka di mi fantasia -
i hala den mi spil
pone bo kara na mi frenta.

Ora bo bai,
ora bient’i mainta pasa kuashi
kita tur telaraña for di mi soño,
lo mi sinti friu kòrta
te den fondo di mi alma.


LAMAN

Ora laman lanta kabes
balia bòltu bringa,
dal den baranka,
spat den skuma salgá sangrá …
den su furia mi ke ta.

Ora laman hal’atras
lastra bibu ku morto bai kuné
den profundidat muhá di su reino …
su forsa destruktivo mi ke tin.

Ora laman sapatiá bini bèk,
sulfurá suta spat salu,
te pinta shelu di Norkan
k’un dezòrdu di koló …
parti di dje mi ke ta.

Ora laman kore keiru kant’i kosta,
karisiá ku dede floho
bahianan hanchu i ketu,
hunga ku plaser sensual
rondó di barankanan lombrá …
un kuné mi ke ta.

Mi ke su furia salbahe.
Mi ke tin su poder kreativo.
Mi ke fia su karisia sensual.
Mi ke biba na punta
di mi kuèrdènan,
krea melodia inkomparabel,
eterno.
Meskos ku laman.


Entrega
Jopi Hart
Willemstad, Curaçao N.A.
2000

Profile: Joseph Ratzinger

German Cardinal Joseph Ratzinger, who has been elected Pope, has played the role of doctrinal watchdog at the Vatican since 1981.
Under the 78-year-old's meek demeanour lies a steely intellect ready to dissect theological works for their dogmatic purity and debate fiercely against dissenters.
His traditionalist judgments have delighted fellow conservatives and outraged liberal Catholics and members of other faiths.

Born in Bavaria in 1927, Ratzinger first gained attention as a liberal theological adviser at the Second Vatican Council (1962-1965). The Marxism and atheism of the 1968 student protests across Europe prompted him to become more conservative to defend the faith against growing secularism.

After stints as a leading theology professor and then archbishop of Munich, Ratzinger was appointed head of the Congregation for the Doctrine of the Faith (CDF), the successor office to the Inquisition, in 1981.
In that office, Ratzinger first turned towards "liberation theology" popular in Latin America, quieting its theologians.

In 1986, he issued a firm Vatican denunciation of homosexuality and gay marriage. He brought pressure in the 1990s against theologians, mostly in Asia, who saw non-Christian religions as part of God's plan for humanity.
A 2004 document sternly denounced "radical feminism" as an ideology that undermined the family and obscured the natural differences between men and women.

His combative side came out in 2000 in a dispute over a CDF document entitled Dominus Iesus. Aimed at restating the primacy of the Roman Catholic Church against the more inclusive views in Asia, it branded other Christian denominations as deficient or not quite real churches.

Anglican, Lutheran and other Protestant churches which had been in ecumenical dialogue with Rome for years were shocked. They were further upset when Ratzinger dismissed protests from Lutherans as "absurd".

He raised eyebrows with unusually sharp criticism of the Church when he took the Pope's place at a Good Friday mass in 2005. "How much filth there is in the Church, even among those who, in the priesthood, should belong entirely to Him. How much pride, how much self-sufficiency," he said.

One of Pope John Paul II's closest advisers, Ratzinger grew in power over the years.
In 2002, he added an influential post when he became dean of the College of Cardinals which elects the next pontiff.
He gave a widely praised homily at Pope John Paul II's funeral.

-Reuters

HABEMVS PAPAM: BENEDICTVM XVI

Martedì, 19.04.2005 N. 0228
Pubblicazione: Immediata
Sommario:
Ë DICHIARAZIONE DEL DIRETTORE DELLA SALA STAMPA DELLA SANTA SEDE, DR. JOAQUÍN NAVARRO-VALLS

Ë DICHIARAZIONE DEL DIRETTORE DELLA SALA STAMPA DELLA
SANTA SEDE, DR. JOAQUÍN NAVARRO-VALLS

Questa sera, avvenuta l’elezione del nuovo Pontefice, il Card. Joseph Ratzinger, che ha assunto il nome di Benedetto XVI, il Direttore della Sala Stampa della Santa Sede, Dr. Joaquín Navarro-Valls, ha rilasciato ai giornalisti la seguente dichiarazione:

Terminato il conclave, il Santo Padre Benedetto XVI ha deciso di cenare questa sera con tutti i cardinali nella Domus Sanctae Marthae, dove riposerà questa notte.

Domani mattina, alle ore 9, il Papa presiederà la Concelebrazione Eucaristica con i Cardinali nella Cappella Sistina e terrà l’omelia, in lingua latina.

La Messa per la solenne inaugurazione del Pontificato si celebrerà a San Pietro domenica 24 aprile, alle ore 10.

Konosé bo Isla 2005-8: de waarde van een cent

Triunfo di un sen

Hala aifô cent fastidioso,
Laga’i maha, keda ketoe,
Bo ta koper, sushi, pretoe,
Bo no tin ningun balor.
Ami sí ta plata puroe,
Mi ta un gulden nobo, blancoe.
Mi ta lombra asina tantoe
Koe toer gusta mi color!

Wel, - e cent a contestele:
Como bo ta nobo, blancoe,
I nan toer gusta bo tantoe,
Bo n’ ta sali fo’i nan mân.
Ami si ta corre liber,
Sea pretoe, sushi o koper,
Mi ta bishita toer pober
I hiba cada un su pan.

Bovenstaand gedicht huldigt de waarde van een cent.

Vraag: hoe heet de schrijver van dit gedicht?

Sluitingsdatum: zondag 8 mei 2005

Prijs: een cadeaubon van boekhandel Mensing

Sponsor: Datelnet n.v.

(Het inzenden van het antwoord op de prijsvraag gebeurt via e-mail:

revers@cura.net

of door een reply op de door U ontvangen mail van Learnforfun. De winnaar wordt door loting bepaald uit de goede inzendingen.)

Konosé bo Isla 2005-7: antwoord

Het beeld staat tegenover het Gouvernementspaleis in Punda en gedenkt de hulp door de Nederlandse Antillen aan Nederland tijdens de tweede wereldoorlog en daarna.

Er zijn drie inzendingen, alle drie goed:

Max Martina
Glyraine Celestina
Madelyn Francisco

Allemaal bedankt.

De winnaar is Max Martina, masha pabien!

Cien pesos, amor

Pa shen peso
dies mucha tin pan tur dia
Pa shen peso
dies mas sapatu na nan pia
Pa shen peso
henter un famia tin alegria
Pa shen peso
bo por hasi bagamunderia

Kompader

Konosé bo Isla 2005-7: een gedenkteken

(Verdient wel een schoonmaakbeurt.)

Dit beeld gedenkt een gebeurtenis in de geschiedenis van het Koninkrijk.

Vraag: a. Waar staat dit beeld en b. Wat gedenkt het?

Sluitingsdatum: zondag 17 april 2005

Prijs: een krat Heineken

Sponsor: Amstel Brouwerij (Martin den Dulk)

(Het inzenden van het antwoord op de prijsvraag gebeurt via e-mail:

revers@cura.net

of door een reply op de door U ontvangen mail van Learnforfun. De winnaar wordt door loting bepaald uit de goede inzendingen.)

Konosé bo Isla 2005-6: antwoord

Dit is inderdaad het Avila Beach Hotel.

We kennen waarachtig ons eiland, want er zijn achttien goede inzendingen:

Willy Maal
Han van Dissel
Humphrey Casper
Martha van Bergen
Clifford Vornis
Maarten den Dulk
Dominique Jong
Glyraine Celestina
Ethel Mercera
Arelis Hurtado
Erseline Mauricio
Maia da Silva
Franklin Serphos
Ethel Boom
Valda Lancelot
Verna Lopez
J. Betrian
Joan Augusta

Allemaal bedankt.

De winnares is Ethel Mercera, masha pabien!
De prijs is een ontbijt voor twee personen bij het Avila Beach Hotel.

Migrashon, kultura i idioma: Regionalisashon di identidat

Rose Mary Allen

Djadumingu 3 di aprel 2005 e konosido sientífiko Rose Mary Allen a tene un charla eksitoso na Universidat di Antia / Fakultat General tokante e influensha di migrashon riba kultura i idioma di Kòrsou. Aki ta sigui algun anotashon di e charla.

Koriente di migrashon den Karibe:
 Despues di abolishon di sklabitut te krísis ekonómiko: Panamá, Costa Rica, Nicaragua
 Aña 40 i 50, Kòrsou i Aruba, Trinidad
 Aña 60 salida pa e diferente madre-patria
 Aña 90: migrashon pa algun pais di Karibe

Kòrsou ta ser menshoná den kantika di Panamá:
Panama Man
Oh de Panama man 'ent got no money
Still de Panama man want love
Wen de Panama man come back for sea
An' de Panama canal.
But 'e cahn get me
Widout de money
To buy me a taffeta dress!
If de Panama man gwine court wid me.
He gwine treat me like a queen
if the Panama man gwine court wid me
He gwine treat me like a queen
Look de Panama man come home from sea
As skinny as a Church rat
An'all he had in he grip fo'me
was a wide-brim Panama hat.
When de Curacao man come back to Bim
He bring me a calico dress,
When de Panama man come back to Bim
All he bring is de Spanish caress (Marshall, 1981:59-60)

Algun palabra relashoná ku emigrashon Kòrsou-Cuba:
 Muzik:Marimba, marímbula,tres, bongo
muzik di bongo, banda di bongo
 Wámpara, tren, lokomotor, lokomotif, makinista,
 Tempu morto, tempu di safra, djubòks, sapataso,karetero,polario
 Chapara, dal hende un Cuba

Mas palabra importá:
 Kuminda: djònikek, mabi, dòmplin, nasigóren, aros moro.
 Rekreashon: kalipso, stilbènt, bachata, merengue
 Religion: kanso, lua, kontra, trabou chikí trabou grandi
 Relashon hòmber i muhé: mami, papi


Atenshon

Interesante