Ochentista Literario den Foko

Willemstad – Fundashon pa Planifikashon di Idioma, huntu ku Fundashon Biblioteka Públiko Kòrsou i ku kooperashon di Fundashon Kas di Kultura ta organisá djaluna 17 di desèmber 2007 un aktividat titulá Ochentista Literario den Foko.

Ta remarkabel kuantu persona ku ta aktivo riba tereno di arte, literatura i teatro a kumpli 80 aña e aña akí: e asina yamá ochentistanan literario di Kòrsou! Fuera ku nan a nase e mes aña, esta na 1927, nan tin hopi mas en komun. Aki no ta trata solamente di Elis Juliana (ku ya tabata den publisidat anteriormente), sino tambe di Rina Penso, Eddie Pieters Heyliger, Bunchi Römer i Ruth Zefrin. Aileen Looman ta bai tene un kòmbersashon ku algun di e personahenan akí ku – den interkambio ku públiko – lo konta tokante nan bida, nan karera i nan eksperensia di hopi aña di aporte balioso na desaroyo di idioma i literatura.

Promé ku e kòmbersashon, ku lo tuma lugá den ouditorio di biblioteka públiko, lo pasa un dokumental – na memoria di eskritor Boeli van Leeuwen, kombiná ku lektura ekspresivo for di su obra, na enkargo di Jeroen Heuvel. Mésora su tras ta sigui e dokumental Su solo ta grandi tokante bida i obra di Elis Juliana. Despues di pousa ta pasa un entrevista grabá ku Ruth Zefrin, siguí pa e kòmbersashon ku e otro ochentistanan. Na final di e programa tur presente lo risibí un bríndis, kortesia di Skaloko, kaminda por sigui kòmbersá den un dushi ambiente di Pasku.

Rina Penso, aktris i traduktor
Rina Penso a nase na Kòrsou dia 27 di òktober 1927. Durante 45 aña Rina Penso tabata aktris den vários obra teatral lokal i internashonal, manera Laiza porko sushi (Pygmalion), Gai bieu ta traha sòpi stèrki, Porta Será (Huis Clos di Sartre), Kontami pa mi sa, Kèlki na boka, De Meiden, Nos dianan pèrdí, Kaster pushi etc. Rina tabata kofundadó di Thalia (1967), grupo di teatro konosí ku te ainda ta aktivo. Rina a aktua tambe den diferente pelíkula, entre otro Boka Sanantonio (Pacheco Domacassé), Almacita di Desolato i Ava i Gabriel (Felix de Rooy). Fuera di esakinan Rina tabata miembro di e kor Vivienne Frans & Company (1986-2001). Pa su prestashonnan Rina a risibí diferente premio i kondekoreshon, entre otro premio Colá Debrot (1982). Rina a skibi i duna su aporte na tradukshon di vários teksto (teatral) na papiamentu.

Eddie Pieters Heyliger, traduktor, eskritor i produktor
Eddie Pieters Heyliger a nase na Saba dia 22 di ougùstùs 1927. For di skol básiko Eddie a desaroyá un amor enorme pa buki i esaki tabata fundeshi pa su karera komo eskritor, traduktor, direktor di teatro i produktor di programa kultural na radio. Na 1955 Eddie a debutá komo outor i direktor di e obra teatral Balotage i na 1957 el a presentá su promé tradukshon di un obra di Molière L’Ecôle de Femme. Eddie a bira partikularmente famoso pa su programa di radio Echa Palabra, ku el a presentá durante mas ku 40 aña na Radio Caribe. Eddie ta kere firmemente ku mester duna literatura popular un lugá den nos komunidat i ku mester hasi hopi mas na promoshon di buki, organisá feria di buki i publiká mas, tantu obra original, komo obra tradusí.

Bunchi Römer, aktivista kultural i traduktor
Brunehilda (Bunchi) Römer-Henriquez a nase na Kòrsou dia 6 di febrüari 1927. Despues di Mulo-A na 1944, Bunchi a keda empleá na vários instansia di gobièrnu. Na 1973 Bunchi tabata den e promé grupo ku a risibí diploma di L.O. Papiamentu. Despues di esaki Bunchi a traha komo dosente di papiamentu na Nilda Pinto huishoudschool i na Avond-MTS. Banda di esakinan Bunchi tabata mashá aktivo riba tereno di teatro, komo traduktor i den vários otro funshon. Asina Bunchi a forma parti di e obranan teatral Ami dòkter lubidá, Shon Pichiri, Truffaldino, Sombré di Kabana, Rosa Tatuá, Laiza Porko Sushi, Juancho Picaflor, Golgotha, Rebeldia, Porta Será i hopi mas. Inkontabel ta e kantidat di aktividat ku Bunchi a desplegá komo miembro di diferente organisashon, manera kor Orfeon Crescendo, Konseho Kultural Kòrsou, Thalia, Fundashon Kristòf, Fundashon Pierre Lauffer, Stichting Koningin Beatrix Kinderboekenfonds etc. Komo outor i traduktor Bunchi a aportá na vários publikashon i tradukshon, manera Encyclopedie van de Nederlandse Antillen (1969), Cultureel Mozaïek van de Nederlandse Antillen (1977) i Homenahe na Raúl Römer (1989) i E Kas patras di Anne Frank.

Ruth Zefrin, dosente, inspektor, eskritor, desaroyadó di método
Ruth Zefrin a nase na Kòrsou dia 18 di sèptèmber 1927. Di 1944 te 1954 Ruth tabata meastro di skol, seguidamente direktor di skol (te 1972) i inspektor di enseñansa (te 1988). For di ei te awe Ruth a dediká su mes na desaroyo di método di lesamentu i di skibimentu di buki di lesa pa mucha. Asina Ruth a desaroyá entre otro e método pa siña lesa Lesa bon (1987) i yuda desaroyá e método pa siña hulandes Zonnig Nederlands (1960-1967, 1994), e método Papiamentu nos idioma (1987) i Trampolin 1 i 2 (2003). Resientemente Zefrin su buki di mucha ya klásiko Kumbai a keda reeditá pa FPI (2006). Ruth a skibi diferente teksto pa obra teatral-musikal i a risibí vários premio i kondekorashon. Meskos ku e otro ochentistanan Ruth Zefrin a forma parti di e elenko di grupo di teatro Thalia.


Públiko en general por bin mira i skucha tur e ochentistanan akí djaluna 17 di desèmber próksimo den ouditorio di biblioteka públiko di 6 or di atardi te 9 or di anochi.



Ini Statia (Fundashon pa Planifikashon di Idioma)
Lianne Leonora (Fundashon Biblioteka Públiko Kòrsou)

KOMUNIKADO DI PRENSA
14 di desèmber 2007

BON PASKU i FELIS AÑA 2008

Wan Yuana, echadó di baina
a kana lastra tur di banda
dos mushi di ròm den su kana
raspa ku su pata na porta di su kambrada
nèt ora esaki a sali ku un bònder di paña
pa abri na waya.

Doña Ana, mi kambrada, mi a sinti bo falta, bin dunami un brasa.

Doña Ana?... Doña Ana?... Doña Ana ta bo kasá na La Kampana
ami ta Koma Wana, bo pasá di den Sabana
unda bo ta kana lastra ora bo yena bo kana...

(mas den 2008)

Kompader

Citaat

"Er zijn meer oude zuipers dan oude artsen."

- François Rabelais Frans schrijver 1494-1553
uit: Gargantua (1534)

WEET GIJ WAAR DE WIND GEBOREN

                                              Numquid nosti semitas nubium?

Weet gij waar de wind geboren,
waar de dauw geboren is?
Weet gij kunstig op te sporen
wat hierbij, hierboven is?
Weet gij wat de sterren zijn, en
wat de zon, de mane? Wat
in de bergen, in de mijnen
ligt, en in de zee bevat?
Weet gij iets klaar uit te leggen
van al ‘t geen me u vragen kan?
Antwoordt dan en wilt mij zeggen:
Dichten... wat is dichten dan?
________________________________________

Guido Gezelle
(1830 - 1899)
________________________________________
Toelichting:
Numquid nosti semitas nubium?: Kent gij dan de wegen van de wolken? (Job 37, 16)

Referentie: GUIDO GEZELLE

Nobelprijswinnares hekelt ‘leeg’ internet

Londen, 11 dec. De Britse schrijfster Doris Lessing heeft de aanvaarding van haar Nobelprijs voor literatuur aangegrepen voor een felle aanklacht tegen internet. Volgens haar heeft het nieuwe medium „een hele generatie meegesleept in zijn leegheid".

Wegens haar gebrekkige gezondheid kon Lessing niet persoonlijk naar Stockholm komen voor de uitreiking. Zij hekelde bij een aparte bijeenkomst in haar woonplaats Londen tevens de verbrokkeling in de moderne wereld. Volgens haar is het gewoon geworden dat veel jonge mannen en vrouwen ondanks jarenlang onderwijs „niets van de wereld weten, niets gelezen hebben en alleen maar een bepaald specialisme kennen, computers bijvoorbeeld”.

Lessing (87) contrasteerde de geringe lust bij de westerse jeugd om de rijk gevulde schoolbibliotheken te gebruiken met de honger naar boeken in Afrika. In het bijzonder in Zimbabwe, waar ze zelf opgroeide. Zelfs in dorpen waar mensen al dagenlang niet hebben gegeten, gaan gesprekken vaak over boeken. Door geldgebrek en corruptie hebben de scholen echter geen boeken. In dit verband oefende ze harde kritiek uit op het bewind van president Mugabe.

In algemene zin waarschuwde Lessing dat schrijvers vaak voortkomen uit een omgeving met boeken. „Er komen geen schrijvers uit huizen zonder boeken.” Kritiek had Lessing ook op de toegenomen aandacht voor het uiterlijk en de presentatie van schrijvers en schrijfsters, dikwijls met voorbijgaan aan de inhoud van hun werk.

NRC Handelsblad, 11 december 2007

Het laatste bezoek

Zij opende de brief en begon die te lezen, terwijl zij zachtjes in de stoel schommelde. Zij genoot van de koele middagbries, het was weer een warme dag geweest. De schommelstoel naast haar was leeg. Hij zou die middag wat later komen, stond in de brief, en moest haar iets opbiechten. Opbiechten? Doña Mãi begreep meteen wat hij daarmee bedoelde.
   Zij keek vanaf het balkon naar het volk in de drukke winkelstraat van Otrobanda. Zaterdagmiddag werd het altijd druk in de Breedestraat, in de schaduw van de hoge gebouwen. Het was alsof de mensen bang waren van de zon. Voor haar was het meer dat zij tot het laatste moment wachtten met het inkopen doen voor de vrije zondag. Dit volk deed alles op het laatste moment, dacht Doña Mãi, daarom kwam het niet vooruit. Zaterdagmiddag kwam mijnheer Pastoor altijd op bezoek en zij spraken over het wel en wee van het volk.
   Doña Mãi was een kruising tussen Portugees temperament en Hollandse nuchterheid. Haar lang blond haar stak af tegen haar lichtbruine huidskleur. De doorzichtige blauwe ogen hadden iets magisch en nergens toonde haar gezicht een rimpel. Haar ranke lichaamsbouw straalde kracht uit. Zij droeg een vrolijk gekleurde lange rok die de mode was in die tijd, te vrolijk voor een dame van haar stand, zij was per slot van rekening de echtgenote van een plantage-eigenaar. Haar knieën waren te zien doordat zij de split aan de voorkant van haar rok niet tot de laatste knoop had dichtgemaakt. Het hoorde niet, vonden haar dienstmeiden, vooral niet wanneer mijnheer Pastoor op bezoek kwam.
   Het gesprek van de vorige week speelde door haar hoofd.
   ‘Waar moet het heen met dit volk, Doña Mãi?’
   ‘Dat weet alleen God, meneer Pastoor.’
   ‘Uw man komt steeds minder vaak naar de stad, hij heeft het blijkbaar naar zijn zin op de plantage.’
   ‘Ik treur er niet om en u ook niet, meneer Pastoor.’
   ‘Oh... dat bedoel ik niet, neemt u mij niet kwalijk. Ik bedoel... ik heb de geruchten gehoord over hem en de dienstmeid.’
   ‘De dienstmeid heeft mijn plichten overgenomen op de plantage.’
   ‘Uw man luistert naar haar, baart u dat geen zorgen? Het zwarte volk krijgt het steeds meer voor het zeggen.’
   ‘Het baart mij geen zorgen, mijn rechten heb ik meegenomen.’
   ‘Ik begrijp het, uw kinderen zijn hier, maar voelt u zich niet eenzaam?’
   ‘U houdt mij gezelschap.’
   ‘Uw gezelschap is voor mij een troost, Doña Mãi.’
   ‘Uw gezicht is bezweet, hier hebt u mijn zakdoek.’
   ‘Dank u, het is warm. Jammer, het is weer tijd om te gaan, een goede avond en tot de volgende week.’
   De pastoor was verstrooid, hij had haar zakdoekje in zijn zak gestopt en meegenomen. Hij maakte zich zorgen over het volk, dat meer aandacht had voor de wereldlijke geneugten, dan voor zijn geestelijke welzijn. Iedere zondagavond was er feest aan de Waterkant, waarbij die vervloekte tambú gedanst werd. De pastoor kon zich daar ontzettend over opwinden. Hij had zelfs een keer te paard de menigte uit elkaar gejaagd. Hij kon er urenlang met Doña Mãi over praten. Zelf vond zij dat helemaal niet zo erg. Het volk had het recht om zich te vermaken, als het maar niet alleen bij feesten bleef, daar maakte zij zich meer zorgen over.
   De laatste tijd had de pastoor het steeds vaker over haar. Hij vroeg haar of zij eenzaam was. Het leek haar eerder dat hij eenzaam was. Hij kwam steeds vaker op bezoek, vroeger eens in de maand, nu elke week, sinds haar man minder vaak naar de stad kwam. Zij voelde dat hij haar iets wilde vertellen, iets persoonlijks. Hij had het ook vaak warm, bijna koortsig.

De pastoor was niet laat, eerder iets te vroeg. Hij nam plaats in de schommelstoel naast Doña Mãi. Hij wilde geen thee zoals gebruikelijk, hij had het te warm, gewoon een beetje water. Nee, ook geen stukje pruimentaart.
   ‘Hebt u mijn brief ontvangen?’
   ‘U bent niet laat.’
   ‘Ik heb een paar huisbezoeken overgeslagen.’
   ‘Arme zieltjes, mijn schuld dat zij niet in de hemel komen.’
   ‘Daar komen zij toch niet.’
   ‘Er stond meer in de brief.’
   ‘Ik weet niet hoe ik het moet zeggen, Doña Mãi. Ik voel... ik weet niet wat ik voel. Ik ben mijzelf niet, als ik hier ben. Ik heb de hele week met uw zakdoek op mijn kussen geslapen. Hier hebt u het terug, ik heb het per ongeluk meegenomen, vergiffenis. Begrijpt u ...?’
   ‘Ik begrijp het. U kunt beter niet meer op bezoek komen.’

K.

Konosé bo Isla 2007-11: Komader etc.

Komader / Komèr: de moeder van een petekind en de meter zijn elkaars ‘komader’ of ‘komèr’.

Kompader / Kompèr: de ouders van een petekind noemen de peetoom ‘kompader’ of ‘kompèr’.

Kambrada: vriendin.

Kompinchi: kameraad, handlanger

De minnares van iemands echtgenoot en de betreffende echtgenote zijn elkaars ‘.......’.

Vraag: wat is het ontbrekende Papiaments woord?

Sluitingsdatum: zondag 6 januari 2008

Prijs: een cadeaubon van Music Store.

Sponsor: Datelnet n.v.

(Het inzenden van het antwoord op de prijsvraag gebeurt via e-mail:

revers@cura.net

of door een reply op de door U ontvangen mail van Learnforfun. De winnaar wordt door loting bepaald uit de goede inzendingen.)

!!PRETTIGE FEESTDAGEN!!

Konosé bo Isla 2007-10: antwoord

Antwoord: Chonchorogai


Er zijn 19 inzendingen waarvan 18 goed.

Karine Willems
Tilly Peters
Mathilde van de Beek
Papi La Reine
Niels Augusta
Max Martina
Joan Augusta
Richenel Bulbaai
Louella Blijden
Winsel Peney
Clara Hooi
Nicole Hagemans
Loeki Peters
Elodie Voorbraak
Sharine Martina
Tony de Haas
L.J.Chr. Dee
Madelyn Francisco
Vernon Oostvriesland

Iedereen bedankt voor het meedoen.

De winnaar is Richenel Bulbaai.