Haiku
Ontstaan: Hokku
De dichtvorm is in de 17e eeuw in Japan uit oudere vormen ontstaan door de wedijver tussen verschillende grote dichters, waarvan Matsuo Basho waarschijnlijk de meest bekende meester is. De toepassing was toen de hokku, de aanzetstrofe voor de renga, een kettinggedicht, of als eerste deel van de tanga. De haiku drukt, in de klassieke vorm, een ogenblikservaring uit, soms gelinkt aan en geïnspireerd door Zen. Pas aan het eind van de 19e eeuw werd door Masaoka Shiki het begingedicht hokku verzelfstandigd tot de haiku. Strikt genomen zijn daarmee de oudere gedichten van deze vorm hokku, ook al was het niet ongewoon dat het eervolle beginvers geschreven werd zonder de verwachting dat er een renga mee geschreven werd.
Haiku
Een haiku is een klassieke dichtvorm, in de 17e eeuw in Japan uit oudere vormen ontstaan door de wedijver tussen verschillende grote dichters, waarvan Matsuo Basho waarschijnlijk de meest bekende meester is. De toepassing was toen de hokku, de aanzetstrofe voor de renga, een kettinggedicht. De haiku drukt, in de klassieke vorm, een ogenblikservaring uit, soms gelinkt aan en geïnspireerd door Zen. Eerst in de 19e eeuw is de haiku als strikt zelfstandige vorm ontstaan.
De haiku bestaat gewoonlijk uit 3 regels van respectievelijk 5-7-5 lettergrepen (in Japan verticaal op 1 lijn). Hoe strikt moet worden vastgehouden aan dit stramien is net als bij andere dichtvormen een voortdurend onderwerp van discussie. Aan de ene kant kan te veel aandacht voor de vorm leiden tot een steriel gedicht, aan de andere kant toont zich in de beperking de meester. In de moderne vorm of 'westerse haiku' wordt daarom door sommigen in mindere of meerdere mate afgeweken van dit stramien. Een ander punt van discussie is of daadwerkelijk westerse lettergrepen gebruikt moeten worden in de westerse haiku, aangezien in het Japans moren gebruikt worden, die veel beperkender zijn. In het westen wordt daardoor wel voor afwijkende vormen gekozen, tussen de 12 en 17 lettergrepen.
De haiku is het resultaat van nauwkeurig waarnemen en liefdevolle zorg. Een haiku is niet zomaar een klein gedicht in drie lijnen met 5-7-5 lettergrepen elk, even belangrijk is de verwondering en een haast kinderlijke verbazing die er uit spreekt. Haiku lezen wil zeggen de indrukken ondergaan, met de sfeer en de gevoelens van het haiku-moment. Haiku heeft niet veel uitleg noch intellectueel gedoe nodig.
Voorbeelden
Enkele haiku (hokku) van meester Basho :
zou ik ze pakken,
de witvis in't wier bijeen
dan schoten ze weg
door zomerregens
zijn de kraanvogelpoten
korter geworden
de tuin aanvegend
vergat hij gewoon de sneeuw -
en ook de bezem
De dichtvorm is in de 17e eeuw in Japan uit oudere vormen ontstaan door de wedijver tussen verschillende grote dichters, waarvan Matsuo Basho waarschijnlijk de meest bekende meester is. De toepassing was toen de hokku, de aanzetstrofe voor de renga, een kettinggedicht, of als eerste deel van de tanga. De haiku drukt, in de klassieke vorm, een ogenblikservaring uit, soms gelinkt aan en geïnspireerd door Zen. Pas aan het eind van de 19e eeuw werd door Masaoka Shiki het begingedicht hokku verzelfstandigd tot de haiku. Strikt genomen zijn daarmee de oudere gedichten van deze vorm hokku, ook al was het niet ongewoon dat het eervolle beginvers geschreven werd zonder de verwachting dat er een renga mee geschreven werd.
Haiku
Een haiku is een klassieke dichtvorm, in de 17e eeuw in Japan uit oudere vormen ontstaan door de wedijver tussen verschillende grote dichters, waarvan Matsuo Basho waarschijnlijk de meest bekende meester is. De toepassing was toen de hokku, de aanzetstrofe voor de renga, een kettinggedicht. De haiku drukt, in de klassieke vorm, een ogenblikservaring uit, soms gelinkt aan en geïnspireerd door Zen. Eerst in de 19e eeuw is de haiku als strikt zelfstandige vorm ontstaan.
De haiku bestaat gewoonlijk uit 3 regels van respectievelijk 5-7-5 lettergrepen (in Japan verticaal op 1 lijn). Hoe strikt moet worden vastgehouden aan dit stramien is net als bij andere dichtvormen een voortdurend onderwerp van discussie. Aan de ene kant kan te veel aandacht voor de vorm leiden tot een steriel gedicht, aan de andere kant toont zich in de beperking de meester. In de moderne vorm of 'westerse haiku' wordt daarom door sommigen in mindere of meerdere mate afgeweken van dit stramien. Een ander punt van discussie is of daadwerkelijk westerse lettergrepen gebruikt moeten worden in de westerse haiku, aangezien in het Japans moren gebruikt worden, die veel beperkender zijn. In het westen wordt daardoor wel voor afwijkende vormen gekozen, tussen de 12 en 17 lettergrepen.
De haiku is het resultaat van nauwkeurig waarnemen en liefdevolle zorg. Een haiku is niet zomaar een klein gedicht in drie lijnen met 5-7-5 lettergrepen elk, even belangrijk is de verwondering en een haast kinderlijke verbazing die er uit spreekt. Haiku lezen wil zeggen de indrukken ondergaan, met de sfeer en de gevoelens van het haiku-moment. Haiku heeft niet veel uitleg noch intellectueel gedoe nodig.
Voorbeelden
Enkele haiku (hokku) van meester Basho :
zou ik ze pakken,
de witvis in't wier bijeen
dan schoten ze weg
door zomerregens
zijn de kraanvogelpoten
korter geworden
de tuin aanvegend
vergat hij gewoon de sneeuw -
en ook de bezem
posted by Roy Evers at 8:52 AM
0 comments:
Post a Comment
<< Home